Er zijn globaal drie vormen van manipulatie. Je hebt enerzijds de gezonde manipulatie, anderzijds de zorgwekkende manipulatie, maar dan is er ook nog een derde, levensgevaarlijke variant.
De gezonde manipulatie valt in de categorie die toegepast wordt door bijvoorbeeld winkeliers. Een lege etalage is nu eenmaal niet aantrekkelijk. De kans dat potentiële klanten een winkel bezoeken is groter wanneer een etalage goed gevuld is.
De zorgwekkende manipulatie vind ik die van kleine kinderen. Ouders die op een mooie zomerochtend tegen hun kind zeggen dat als ze die dag lief zijn, dat ze dan 's avonds een ijsje krijgen. Hoe groot is de kans dat een kind iets ondeugends doet op een dag? Dat bedoel ik. Moet je dan het kind een ijsje onthouden op een dag dat het buiten 35 graden was? Zowel belonen als straffen kan ook met je mond, gewoon met woorden. Afhankelijk van de leeftijd van het kind, kun je dingen uitleggen. Of niet. Soms is een 'nee' gewoon een 'nee' en een 'ja' een 'ja'. Duidelijkheid is vooral belangrijk. En eerlijkheid.
De levensgevaarlijke manipulatie-variant verloopt anders. In mijn keynotes vertel ik over deze vorm, waarbij het lijkt alsof je een luxe wagen voorgeschoteld krijgt, maar dat je na de aankoop daarvan tot de schokkende ontdekking komt dat je in werkelijkheid een wrak hebt gekocht dat het al voor de APK-keuring zal gaan begeven.
Bij de aanschaf van een nieuwe auto is het altijd raadzaam om je tevoren te verdiepen en eerst na te denken alvorens je hem koopt. Maar ach, mocht het je overkomen, een auto is vervangbaar.
Toch ben je in de mooie praatjes en loze beloften getrapt van die o zo aardige en veelal charismatische verkoper met een gelikt donker maatpak en een iets minder donkerkleurige stropdas. Gelukkig zijn ze niet allemaal hetzelfde. Als jij een wrak aangeschaft hebt, dan zal een verkoper met een beetje empathie proberen de schade te herstellen en in overleg met jou zijn uiterste best doen om het probleem op te lossen.
De levensgevaarlijke manipulator daarentegen vertoont geen enkele empathie. Dat kun je hem niet kwalijk nemen, want dat vermogen ontbreekt gewoonweg. Wat wel kwalijk is, is de manier waarop zo'n persoon acteert. Acteren ja, een act die wordt opgevoerd. Keer op keer op keer. Tegenover jou, tegenover anderen, tegenover iedereen die hij probeert in zijn web te lokken.
Deze manipulator maakt gebruik van zijn woorden en kiest deze zorgvuldig uit. Daar waar volwassen mensen uitgaan van het ik, luisteren naar elkaar en openstaan voor de mening van de ander, werkt dat niet zo voor meestermanipulators. Volwassen mensen zijn in staat om de eigen mening bij te stellen gedurende of na een gesprek, of niet. Ook al wordt men het niet eens na een gesprek, dan nog altijd respecteert men de mening of het standpunt van de ander. Vanuit een stukje medemenselijkheid en innerlijke beschaving. De meestermanipulator is daar niet toe in staat. Die wil maar één ding: zijn zin krijgen, koste wat het kost.
Zo zal de meestermanipulator veelvuldig gebruik maken van de manipulatietechniek om voorbeelden aan te dragen met het woord 'natuurlijk' erin. Alsof de dingen die hij zegt vanzelfsprekend behoren te zijn voor de ander. Of een voorbeeld aanhalen dat begint met de woorden: "Je begrijpt natuurlijk zelf ook wel dat ....". Waarna een scala aan zinnen volgt, dat zijn weerga niet kent en waarvan je achteraf, of misschien wel op het moment zelf denkt: "Wacht even, ik moet hier eerst even over nadenken." Maar die kans geeft de meestermanipulator je bewust niet. Stel je voor dat je zelf na gaat denken? Dan krijgt de meestermanipulator zijn zin misschien niet en dan gaat dat ten koste van zijn doel.
Vervolgens wordt een beroep gedaan op jouw empathisch vermogen. Omdat het de meestermanipulator daaraan ontbreekt, heeft hij jou daarvoor nodig. Hij gebruikt je door zijn woorden te herhalen en kracht bij te zetten met zinnen waarin hij aangeeft wat je kunt doen. "Zorg dat je", "doe dit", "doe zus", "doe zo" en daarna belooft hij je dat het alleen goed zal komen als je doet wat hij zegt. Gesterkt door het zogenaamde argument dat het niet alleen in jouw belang is, maar ook in dat van anderen.
Opvallend is dat deze personen vaak anderen erbij halen om hun woorden te ondersteunen. Ze spreken niet langer vanuit de 'ik'-vorm, maar spreken in meervoudige vorm. "Wij vinden dat", "wij zijn tot de conclusie gekomen dat", "onze mening is", "wij zien het zo", etcetera etcetera. Deze tactiek is puur bedoeld om jou te overrulen. Immers als anderen eenzelfde mening zijn toegedaan, dan is het bedoeld om jou aan het twijfelen te brengen. Alsof jij de enige bent die een andere mening toegedaan is. Want anderen gingen je immers voor. Alsof jou dat een slecht mens maakt als je toevallig anders denkt. Pure gaslighting als je het mij vraagt.
Om het plaatje compleet te maken worden er cijfers bijgehaald. In het voorbeeld van de autoverkoper, zal hij je vertellen dat 85 procent van zijn klanten die schitterende auto ook al heeft gekocht en dat je niet goed bij je hoofd bent om dat aanbod te laten lopen. De overtreffende trap is dat je vooral aan anderen moet vertellen hoe bijzonder de auto's zijn die hij verkoopt. Hij zal dit zo vaak zeggen en herhalen, todat je het gaat geloven. Dat je echt die ene deal, die unieke kans niet aan je voorbij moet laten gaan. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor alle weggebruikers. Want als we allemaal in de bij hem gekochte auto rijden, dan pas wordt het veilig op de weg. We moeten immers samen zorgen voor de verkeersveiligheid toch?
Een mooie metafoor ontbreekt zelden in de manipulatietactiek van de meestermanipulator. Dat kan een nieuwe jas zijn of erger nog, hij haalt de duivel erbij. Want 'de duvel uit het doosje', daar zit jij toch ook niet op te wachten?
Laat ik je even meenemen naar vroeger, naar scènes die je vaak in tekenfilms zag. Daar zag je dan een duveltje op iemands schouder zitten, als het teken van het kwaad. Als je goed hebt opgelet, zie je dat op de andere schouder een engeltje zit. Vaak wint het engeltje het van de duivel. Het goede wint van het kwade.
Laat je daarom niet manipuleren en vertrouw op jezelf en je eigen gevoel. Dat is de enige manier om te ontsnappen aan de meestermanipulators in de samenleving. En we moeten het samen doen in de maatschappij, dat is een waarheid als een koe. Mijn advies is om vooral te doen waar jij je goed bij voelt. En zoek steun bij de mensen die je niet proberen te manipuleren. Die jou laten zijn wie je bent en je waarderen om hoe je bent, vanuit respect van mens tot mens.
Ik ga uit van het principe 'Ik ben oké, jij bent oké'. Totdat het tegendeel bewezen is. En daarom FEACH® ik. Ik laat de dingen en mensen los die me ongelukkig maken of waar ik een naar gevoel bij krijg. Het schept ruimte in mijn hoofd om me te richten op het positieve. De ruimte in mijn hart voor mensen is er toch wel. Ongeacht wat ze vinden. Zolang het maar met respect is voor de ander en manipulatievrij.
Verbinding is volgens mij wat we nu nodig hebben. Een spin bindt. Hij verbindt slachtoffers door ze in zijn zorgvuldig gebouwde web te lokken. Als je er eenmaal inzit is het heel moeilijk om daaruit te komen. Zorg daarom dat je bij jezelf blijft en in staat blijft om te verbinden. Want het gif dat sommige spinnen verspreiden kan dodelijk zijn en het verlamt je gezond verstand om nog te zien wat er werkelijk toe doet. Luister naar het engeltje dat op je schouder zit, of volg mijn nieuwsbrieven. Als je wilt, want ik wil niemand ergens toe dwingen of verplichten.
(Ps.: daar waar ik 'hij' gebruik in dit artikel, kan het evengoed een 'zij' zijn.)
Een reactie posten