Week van de Integriteit en de vertrouwenspersoon

 Wat is integriteit? De antwoorden op deze vraag variëren. Voor de één is dat eerlijk en betrouwbaar zijn, voor de ander oprecht en onkreukbaar. Keuzemogelijkheid 'rechtschapen' die ik als optie in een poll gaf bleef leeg.
Geen enkele van bovenstaande antwoorden is fout. 

Als je op internet zoekt op het woord 'integriteit' zul je zien dat er verschillende woorden voor te bedenken zijn. Voor mij als gecertificeerd vertrouwenspersoon is integriteit een way of life. Met het 'wat gij niet wilt wat u geschiedt, doe dat ook een ander niet', kom je een heel eind. Het lijkt zo kinderlijk eenvoudig. Integriteit omvat meer dan dat. En daarom besteed ik in de jaarlijkse 'Week van de Integriteit' graag aandacht aan dit onderwerp. 

Het onderwerp komt met name het laatste jaar steeds meer ter sprake in de media. Samen met de woorden 'machtsmisbruik', 'intimidatie' en ook 'vertrouwenspersoon'. Ik reageer bewust niet op gebeurtenissen die ook ik overal zie in de pers of op televisie. Ik vind het nog te vroeg om iets te vinden van gebeurtenissen bij DWDD, of zelfs The Voice. Ik ben er niet bij geweest, heb geen stukken gezien, geen dossiers gelezen, geen betrokkenen gesproken en dus vind ik dat ik uiterst terughoudend moet zijn met het uiten van mijn mening.

Als ik op basis van vermoedens of gevoelens me mee zou laten slepen in wat zoveel mensen zeggen en schrijven, wat zou dat dan over mij zeggen als vertrouwenspersoon? Ik begrijp en respecteer de mensen die dat wel doen, maar voor mij dus een bewuste keuze om me daarvan te onthouden in dit stadium. Vertrouwenspersoon ben je immers 24/7 en op persoonlijke titel. 

Wat mij opvalt is dat veel mensen niet of half weten wat een vertrouwenspersoon doet. Laat staan wat hij of zij kan betekenen voor anderen. Want veel mensen denken dat een vertrouwenspersoon iemand is bij wie je alles in vertrouwen kwijt kunt, en dat die vervolgens voor jou de hete kolen uit het vuur gaat halen. Dat is niet zo. 

Als vertrouwenspersoon ben je er voor mensen die aanlopen tegen ongewenste omgangsvormen en/of integriteitsschendingen. Dat kan op de werkvloer zijn, maar bijvoorbeeld ook op de sportschool of binnen een vrijwilligersclub. Er is alle ruimte om je gevoelens te uiten en de vertrouwenspersoon zal naar je luisteren. 

Blijft alles 100% vertrouwelijk? Ja ... tenzij. Tenzij er bijvoorbeeld sprake is van een ambtsmisdrijf of wanneer een strafbaaf feit aan het licht komt. Dan zou ik als vertrouwenspersoon in gewetensnood komen. Daarom is het goed te weten wat een vertrouwenspersoon doet, wat je mag en kunt verwachten en wat niet. 

In de basis ben ik er als vertrouwenspersoon voor iedereen binnen een bedrijf. Behalve als het gaat om privéproblemen, problemen rondom een reorganisatie, problemen met je leidinggevende of arbeidsconflicten. Maar de scheidslijn is vaak dun. Want wat nu als een arbeidsconflict dreigt te ontstaan door een leidinggevende die jou weg wil pesten van zijn afdeling? Wat nu als je het moeilijk vindt om dat probleem te bespreken met jouw leidinggevende? Bij wie kun je dan terecht? Wie kun je dan binnen jouw bedrijf vertrouwen? En wat als je net een dierbare hebt verloren en je hebt daardoor moeite om je werk zoals altijd goed uit te voeren? De vertrouwenspersoon is daarom iemand bij wie je altijd je verhaal mag doen. 

Samen met jou breng ik dan jouw gevoelens in kaart en denk mee over mogelijke oplossingen. Daarin zit hem het verschil. Ik sta naast jou. Jij houdt de regie en ik kan alleen maar oplossingen aandragen. Jij bepaalt wat je daarmee gaat doen. We kijken samen naar wat voor jou de beste oplossing lijkt. Wat voor jou het meest geschikt is, maar ook naar eventuele nadelen of mogelijke consequenties. Zonder te oordelen. Ik ga uit van het principe 'ik ben oké, jij bent oké'.

In een gesprek met jou draait het niet om wat ik vind of om wat ik voel. Het is juist belangrijk dat jouw gevoel gehoord wordt en dat er voor jou een oplossing komt. Want iedereen in Nederland heeft recht op een veilige werkplek. Eén van de redenen dat de functie van vertrouwenspersoon in het leven is geroepen is om de psychosociale arbeidsbelasting onder werknemers te verminderen. En om misstanden te voorkomen en integriteitsschendingen tegen te gaan en zo nodig in actie te komen. Want bij integriteitsschendingen kun je anoniem melden bij de vertrouwenspersoon. Ik kan je daar nog veel meer over vertellen, want als vertrouwenspersoon moet je zeer zorgvuldig en integer te werk gaan. 

Zo moet je onder andere iemand op kunnen vangen die last heeft van psychosociale arbeidsbelasting. Goed kunnen luisteren, samenvatten, overzicht scheppen, problematiek in kaart brengen, oplossingen voorleggen, feiten achterhalen. Een melding doen als dat nodig is. Maar ook het management of directie gevraagd en ongevraagd van advies voorzien. Onafhankelijk blijven. Altijd. Als vertrouwenspersoon sta je immers naast een melder. 

Kortom, je bent als vertrouwenspersoon van toegevoegde waarde voor bedrijven en gelukkig gaan steeds meer bedrijven dat inzien. Een vertrouwenspersoon is in het belang van zowel werkgevers als werknemers. Het is op het moment dat ik dit blog publiceer (1 december 2022) nog geen verplichting om een vertrouwenspersoon te hebben, maar als werkgever moet je conform de ARBO-wet wel geregeld hebben dat je er alles aan doet om de psychosociale arbeidsomstandigheden goed voor elkaar te hebben voor je werknemers.

Veel werknemers wijzen dan iemand aan als vertrouwenspersoon. Vaak iemand van een HR-afdeling of een leidinggevende. In het kader van 'dan hebben we dat afgetekend'. Ik vraag me af hoe je zomaar iemand aan kunt wijzen als vertrouwenspersoon als die persoon niet de kennis en expertise in huis heeft die je als vertrouwenspersoon moet hebben. En waarom iemand van HR of een leidinggevende? Wat ik vaak hoor van werknemers is: "Ja doei, ik ga echt niet naar mijn leidinggevende! Die is bevriend met degene waar ik moeite mee heb, ik kijk wel uit!" Of: "HR? Daar heb ik straks mijn functioneringsgesprek mee, dus ik houd liever mijn mond." Wat je vervolgens krijgt is dat mensen wegkijken op het moment dat er daadwerkelijk iets misgaat en voor je het weet is er sprake van een misstand binnen jouw bedrijf. Wat je creëert is het 'bystander-effect'. Bijna iedereen weet ervan, maar iedereen zwijgt. Het in groepsverband massaal wegkijken. Dan bestaat het probleem ook niet toch? En met een beetje mazzel gaat die ene werknemer dan vast wel elders aan de slag of we verlengen gewoon diens contract niet. Dan ben je er ook vanaf. Denk je.

Veel werknemers of leidinggevenden gaan er ook vanuit dat als iemand een probleem heeft op het werk of met een collega, dat hij of zij het wel zal zeggen. En juist dat is een grote misvatting. Dat gebeurt niet. In plaats daarvan kunnen mensen tal van lichamelijke klachten krijgen en een burn-out ligt op de loer. Of er ontstaat een grote wissel in je personeel. Heb je het al eens van die kant bekeken? En als er daadwerkelijk iets aan de hand is, dan is een interne vertrouwenspersoon daar aardig wat uren zoet mee. Wil je dat of wil je liever een externe vertrouwenspersoon? Iemand die wat verder overal vanaf staat, zodat iedereen binnen jouw bedrijf zich gewoon kan richten op zijn werk en taken. Dat kan zeker voor kleine tot middelgrote (MKB)bedrijven interessant zijn. Daar is nog veel winst te behalen als het gaat om het verminderen van de pyschosociale arbeidsbelasting.

Een veel gehoorde misvatting is ook dat bedrijven het liefst in zee gaan met bureaus die samenwerkingsverbanden hebben met vertrouwenspersonen. "Want ja, stel als de vertrouwenspersoon wat overkomt, dan zitten wij met een probleem want dan hebben we geen vertrouwenspersoon." Dat kan ik gelijk ontkrachten. Als mij als jouw vertrouwenspersoon wat overkomt, dan ben ik conform mijn Algemene Voorwaarden en die van de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen (LVV) verplicht om voor vervanging te zorgen.

Meer en meer ontstaat de vraag naar externe vertrouwenspersonen. Maar hoe weet je nou of je met een integere en goede vertrouwenspersoon te maken hebt? Je mag er vanuit gaan dat iemand die zich heeft laten certificeren in ieder geval een opleiding heeft gevolgd en deze met goed gevolg heeft doorlopen. Daarnaast moet je als vertrouwenspersoon ook in het bezit zijn van een VOG (Verklaring Omtrent Gedrag). En je moet je regelmatig bijscholen om je kennis up-to-date te houden. Dat doe je als vertrouwenspersoon door cursussen te volgen, door deel te nemen aan intervisiegroepen en door extra activiteiten bij te wonen of uit te voeren. En door lid te zijn van een erkende vakvereniging, zoals bijvoorbeeld de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen, waar ikzelf lid van ben.

Want integer zijn betekent ook kritisch naar jezelf kijken. Naar je eigen functioneren, naar je eigen handelen. En ook 'sorry' kunnen zeggen, oprecht excuses aanbieden als je iets hebt gezegd of gedaan wat je beter anders had kunnen doen. Integriteit is voor mij ook het niet roddelen over anderen, mensen buitensluiten of uitsluiten en niet discrimineren op grond van wat dan ook. En toch gebeurt het. Nog te veel. Niet alleen op de werkvloer, maar in de hele maatschappij.

Naast extern vertrouwenspersoon bied ik mijn diensten als vertrouwenspersoon ook aan aan particulieren. Het kan soms wel eens heel verhelderend en prettig zij om met iemand te sparren die er gewoon voor jou is en die je kunt vertrouwen. Via Instagram start ik vanaf vandaag een serie over integriteit. Over wat dat voor mij persoonlijk inhoudt. Dat doe ik om de bewustwording onder mensen te creëren en om meer draagvlak te krijgen voor de inzetbaarheid van (externe)  vertrouwenspersonen. Want de vertrouwenspersoon is er voor jou. 

Maar dan moeten mensen wel weten dat er een vertrouwenspersoon is. Wie dat is, en hoe en waar ze terecht kunnen als ze in gesprek willen gaan met de vertrouwenspersoon. Daarom heb ik een filmpje opgenomen, zodat mensen een beetje weten wat ze van mij als vertrouwenspersoon mogen en kunnen verwachten.

Wat jij als werkgever van mij mag verwachten is dat ik jaarlijks een stukje schrijf voor in het jaarverslag. Zonder namen te noemen, maar wel met vermelding van het aantal personen dat mij heeft geraadpleegd en waarvoor. Dat ik actief meedenk met jouw bedrijf over hoe het anders [lees: beter] zou kunnen. Ik verwacht ook van je dat je je beleid omtrent risico en inventarisatie (RI&E) op orde hebt. Dat je een klachtencommissie hebt en een klachtenbeleid. Dat dit ook onder al jouw medewerkers bekend is. Maar ook het liefst dat je een tweede of zelfs derde vertrouwenspersoon hebt, afhankelijk van de grootte van je bedrijf. Ik verwacht ook van jou dat je als werkgever zelf het goede voorbeeld geeft. Dus dat je integer bent, niet pest, niet discrimineert, geen machtsmisbruik toepast, niet manipuleert en je niet schuldig maakt aan (seksuele) intimidatie. En dat je indien nodig je beleid aanpast als situaties daarom vragen. En hoe ga je om met leidinggevenden? Geef je hen instructies? Toets je zo nu en dan of leidinggevenden ingrijpen indien nodig? Zo ja, hoe dan? Gelden er binnen jouw bedrijf afspraken als het gaat om de aanpak van daders? Heeft jouw bedrijf een procedure voor de opvang van slachtoffers? Mag ik mensen doorsturen naar bijvoorbeeld een traumatherapeut, een mediator of een hoogbegaafdexpert? En zo ja, moeten mensen dit dan zelf betalen of betaalt jouw bedrijf dit? 

Zomaar wat vragen. Vragen waarover ik graag met je in gesprek ga als je een extern vertrouwenspersoon zoekt. Want misschien wel het allerbelangrijkst is ons onderling vertrouwen. Jij moet mij vertrouwen en ik moet vertrouwen hebben in het feit dat jij een integere werkgever bent. Je mag mij ook vertrouwen als het gaat om het indienen van facturen. Ik zal nooit met een vork schrijven, dat deed ik al nooit toen ik nog in de horeca werkte, maar we moeten daarom wel tevoren goede afspraken maken. Integriteit is voor mij ook eerlijk en duidelijk zijn, opdat iedereen weet waar hij aan toe is. 

Een kennismakingsgesprek lijkt mij een eerste stap. Want niet alleen het wederzijds gevoel moet goed zijn, maar ook het vertrouwen hebben in elkaar. Dat ik het beste voorheb met jouw bedrijf, maar ook met jouw medewerkers. En dat als het erop aankomt, dat ik dan tegen jou moet kunnen zeggen: "Het spijt me, maar ik mag en kan niet zeggen om wie het gaat." Het doel is om het nooit zover te laten komen, maar juist om alles in goede banen te leiden. 

Als je meer wilt weten, volg mij gerust op LinkedIn of Instagram of maak een afspraak voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek. Want alles begint met vertrouwen. Wederzijds vertrouwen is voor mij de basis voor een langdurige samenwerking. Hoe denk jij daarover?